Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach

„Ukraina Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach”, jak sama nazwa wskazuje dotyczy naszego wschodniego sąsiada. Owe niezwykłe czasy to oczywiście Majdan i wojna na wschodzie. Wydawać by się mogło, że jest to kolejna książka opisująca te wydarzenia jakich wiele na naszym rynku. Ale tak się tylko wydaje…

Pod nieco górnolotnym podtytułem kryje się prawdziwy sens tej pracy. Jej autor, Piotr Pogorzelski już wcześniej popełnił podobną pracę („Barszcz Ukraiński”) jednak dotyczyła ona zupełnie innego narodu. Ten o którym pisze teraz, choć zamieszkuje to samo terytorium, ma tą samą historię i mówi tym samym językiem stał się inny za sprawą niezwykłych wydarzeń.

W odróżnieniu od podobnych pozycji na rynku ta książka, choć napisana jest przez Polaka, przedstawia Ukraiński punkt widzenia. Pogorzelski widzi, rozumie i niejednokrotnie czuje jak zwykły Ukrainiec. Dzięki temu książka przedstawia Rewolucję na Majdanie taką, jaką ją przeżywają Ukraińcy a nie widzą Polacy. Autor nie zapomina przy tym dla kogo pisze tą książkę – dla odbiorców w kraju nad Wisłą. Dlatego wiele uwagi poświęca na tłumaczenie wydarzeń tak, by ktoś nieobeznany w ukraińskiej kulturze wiedział o czym mowa.
A mowa o „stawaniu się” narodu Ukraińskiego. Ten proces, jaki był udziałem niewielkiej grupy ludzi poprzez wydarzenia lat 2013-2015 stał się częścią całego społeczeństwa. Pewne grupy wiodły jednak prym. Pogorzelski opisał działanie artystów, dziennikarzy, działaczy społecznych, duchownych, zwykłych obywateli… unika tematu polityków, ponieważ to nie oni doprowadzili do tego procesu. Toczył się on jakby wbrew nim, oddolnie i doprowadził do powstania Narodu Ukraińskiego. Naród ten opisują sami zainteresowani, nie tylko aktywiści. Jak sam przyznaje autor „podsłuchuje ludzi na ulicy, w sklepach” (s. 62). Dzięki temu mamy dwoisty obraz wydarzeń. Z jednej strony są ludzie którzy od lat dążą do zmian w społeczeństwie (i są nieco zgorzkniali i rozczarowani ich tempem) a z drugiej zwykłych obywateli którzy bodajże po raz pierwszy (a przynajmniej tak to wygląda po lekturze „Barszczu Ukraińskiego”) wzięli w czymś udział.
Dzięki książce możemy prześledzić praktycznie dzień po dniu wydarzenia na Majdanie. Dowiemy się kto odegrał tam doniosłą rolę, a także jaki był odbiór tych wydarzeń w społeczeństwie. Autor nie pomija tu tematów dla nas trudnych – ukraińskiego nacjonalizmu. Ten jaki znamy z historii (ludobójstwo ludności polskiej na Wołyniu i Galicji Wschodniej) jest tylko wymysłem rosyjskiej propagandy powielanym przez wiele mediów zachodnich (również w Polsce). W rzeczywistości (jak to jest opisane na podstawie uchodźców ze wschodu Ukrainy) „banderowiec” nie jest taki straszny. To tylko Ukrainiec mieszkający na zachodzie kraju (znów, więcej na ten temat w „Barszczu Ukraińskim”). Tak zwany Prawy Sektor prezentujący radykalizm i odwołujący się do tradycji OUN-UPA, to tylko „bańka mydlana rosyjskiej propagandy” (s. 40). Dzięki „Rewolucji Godności” Ukraińcy zyskali alternatywny (i lepszy do zaakceptowania przez wszystkich mieszkańców kraju i społeczność międzynarodową) mit założycielski niezbędny do samoidentyfikacji narodowej.

Wiele miejsca w książce zajmuje opis wydarzeń „po Majdanie”. Nazwa rozdziału mówi zresztą sama za siebie; „Krótka radość, długa wojna”. Mimo zwycięstwa nie można się radować. To dopiero początek ciężkiej drogi, którą utrudnia jak tylko może Rosja dokonując agresji i dzieląc na wszystkie możliwe sposoby społeczeństwo Ukraińskie. Na przekór wszystkiemu Putin może stać się głównym budowniczym nowoczesnego narodu ze stolicą w Kijowie. To dzięki niemu wczorajsi wrogowie stali się najlepszymi przyjaciółmi, a nawet braćmi. Jeden z takich przypadków opisuje Pogorzelski: w rozdziale „Historia jednej przyjaźni”: Myrosław Haj członek Samoobrony Majdanu który 29 na 30 listopada 2013 roku starł się z oddziałami Wojsk Wewnętrznych MSW w jednym z ochotniczych batalionów walczących na wschodzie spotkał Mykołę Miszczenko właśnie z Wojsk Wewnętrznych. Mimo początkowej niechęci mężczyźni zaczęli rozmawiać. Niebezpieczeństwo i niepewność jutra spowodowała, że początkowa nieufność zmieniła się w zrozumienie i przyjaźń. Okazało się, że nocą 29 na 30 listopada Mykoła był jednym ze szturmujących.

„Wszyscy razem śpiewamy teraz Putin chujło. Putina trzeba doceniać, bo to on nas tak zjednoczył. I zjednoczył wszystkich Ukraińców, którzy dotąd żyli każdy dla siebie. Może kiedyś Władymir Putin będzie uznany za jednego z odrodzicieli ukraińskiego narodu – dodaje Mykoła Miszczenko” (s. 220).

Książka pełna jest wypowiedzi Ukraińców. Są one połączone ze sobą i tworzą wspólny obraz wydarzeń rozpoczynających się tam, gdzie zakończył się „Barszcz Ukraiński”. Książka „Ukraina Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach” jest kontynuacją swej poprzedniczki, a zarazem zupełnie inną. Ma jednak te same wady. Brak w niej podsumowania. Brak wyraźnego głosu Piotra Pogorzelskiego który podsumował by niezwykłe czasy i niezwykłych ludzi. Ale może pokusi się o to w kolejnej, tym razem osobistej, książce dotyczącej Ukrainy i jej narodu. Do tego momentu Czytelnikom pozostaje pewien niedosyt.

moznaprzeczytac.pl Jarosław Szlązak

Co jakiś czas zastanawiam się, co bym zrobił, gdyby w Polsce wybuchła wojna. Ukraińcy nie mają tego szczęścia życia w pokoju. Walczą z okupantem. Sportretował ich Piotr Pogorzelski w książce „Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach”.

Tytuł książki bardzo dobrze oddaje jej zawartość. Opisuje ona ludzi, którzy w obliczu dziejowego zwrotu w historii własnego kraju stanęli w pierwszej linii. Niektórzy fizycznie poszli na front, inni zaś postanowili wziąć odpowiedzialność za dalsze losy państwa albo zwyczajnie organizować pomoc medyczną i humanitarną dla cierpiących. Autor systematycznie omawia kolejne grupy ludzi. Ta kolejność wynika z chronologii wydarzeń. Za układ książki należy się autorowi spora pochwała.

Kto jest bohaterem książki? Piotr Pogorzelski zaczyna od zwykłych ludzi, którzy przyszli w listopadzie 2013 roku na Majdan Niepodległości w Kijowie. Z tej grupy wyłaniają się paramilitarne grupy patriotyczne. W miarę wzrostu rewolucji pojawiają się konkretne grupy – działacze społeczno-polityczni, dziennikarze, duchowni i artyści. Gdy wybucha wojna na Ukrainie wyłaniają się ochotnicy walczący na froncie i bierni mieszkańcy wschodnich regionów. Z tych dwóch grup wyłaniają się kolejne – ranni i uchodźcy. Każdy rozdział książki ma kilku swoich bohaterów, których wypowiedzi są cytowane. Przez to grupy nabierają twarzy. Czasami są to znane nazwiska, częściej rozpoznawalne tylko dla bardziej zainteresowanych. Brzmi to bardzo logicznie i zachęcająco.

Sposób napisania książki jest dość prosty. Autor jest dziennikarzem radiowym. Swoją pracę wykonuje bardzo rzetelnie. Na słowo pisane przełożył to, co najlepiej potrafi robić, czyli rozmawia z ludźmi i komentarzami tłumaczy sytuacje. Podczas czytania czuć, że dla Piotra Pogorzelskiego taki styl jest naturalny. Niekoniecznie dobrze odnajdą się w nim czytelnicy. Niektórym książka może wydać się nudna, sztampowa, mało twórcza. Niestety trudno znaleźć w książce błyskotliwe zdania czy poruszające puenty. Co gorsza zdarzają się zdania powtórzone w różnych miejscach oraz bohaterowie przypisane do różnych rozdziałów.

Z całej pracy trudno wywnioskować dokąd Ukraina zmierza. Właściwie jedyną przewijającą się przez wszystkie rozdziały myślą jest patriotyzm. Książka zachęca do podjęcia działań na rzecz dobra wspólnego. Patrząc na mała zaangażowanie Polaków w sprawy publiczne jest to warty realizacji cel. Niestety środek zawodzi, gdyż książka przedstawia problemy czasów wojny, a nam potrzeba patriotyzmu czasów pokoju.

Warto poznać, kto, jak i o co walczy za wschodnią granicą. Piotr Pogorzelski w książce „Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach” przedstawia osoby i wydarzenia rzetelnie. Niestety ta wiedza ma nieduże przełożenie na nasze życie. Moja ocena: 3/5.

reportaze.blox.pl Robert Buciak

Konflikt na wschodniej Ukrainie ma swoją genezę w wydarzeniach Euromajdanu rozpoczętych w listopadzie 2013 r. Opracowań politycznych, publicystycznych i socjologicznych konfliktu, który toczy się na naszych oczach, jest bez liku. Omawiają one problem wzdłuż i wszerz z różnorodnych punktów widzenia, pierwszeństwo dając wielkiej polityce. Co jednak z ludźmi, którzy z polityką nie mają nic wspólnego, a którzy znaleźli w sobie odwagę, by sprzeciwić się władzy?

Piotr Pogorzelski – korespondent Polskiego Radia w Kijowie – pozwala przemówić Ukraińcom. Prowadzi Czytelnika przez zakamarki ukraińskiego społeczeństwa, by ukazać siłę i możliwości, jakie w nim tkwią. Rozmawia z przedstawicielami opozycji, mediów oraz z artystami, którzy swą działalnością wspierali Majdan.

To książka gloryfikująca maluczkiego człowieka, w którymi tkwi nieprawdopodobna siła ujawniająca się podczas zgodnej współpracy nad słuszną sprawą. Udowadnia przy tym, że Ukraińcy mają pełne predyspozycje, by stać się narodem stanowiącym o sobie.

Piotr Pogorzelski unika wartościowania i sądów politycznych, pozwala wybrzmieć im poprzez słowa swoich bohaterów. Jest to ważne o tyle, gdyż czyni publikację istotnie wiarygodną, a jej treść nie do podważenia. Czytelnik zyskuje pełen obraz genezy konfliktu na Ukrainie i poznaje tych, którzy za nią stoją: obywateli Ukrainy gotowych wziąć sprawy kraju w swoje ręce.

Kulturatka Dominika Makowska

Od wybuchu rewolucji godności na Ukrainie minęło już półtora roku. To czas krwawych zmagań narodu ukraińskiego o godną przyszłość dla siebie i swoich dzieci – walki najpierw ze skorumpowaną władzą, a później z uzbrojonymi przez „bratni naród” ze wschodu bojownikami w mateczniku owej skorumpowanej władzy.

To skłania do refleksji – ile my, Polacy, tak naprawdę rozumiemy z tego, co w ciągu ostatnich dwóch lat miało miejsce na Ukrainie? Być może statystyczny Polak rozumie z tego niewiele – ot próba podporządkowania sobie przez dawne imperium swoich dawnych kolonii, wielka polityka, nic więcej.

Z tej perspektywy nowa książka Piotra Pogorzelskiego, nomen omen nadzwyczaj obytego z Ukrainą dziennikarza, pt. „Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach” jest pozycją szczerze godną polecenia. Piotr Pogorzelski proponuje klucz do zrozumienia nie tylko wydarzeń, ale przede wszystkim procesów rozpoczętych pojawieniem się Euromajdanu na Placu Niezależności w Kijowie.

Co ważne, autor przede wszystkim skupia się na ludzkim oraz obywatelskim aspekcie rewolucji godności. Czyli tak naprawdę zwraca uwagę na jej sedno – wszak od swego zarania protesty te miały mieć czysto apolityczny charakter i na każdym kroku podkreślano ich obywatelski wymiar. Stąd też autor w mniejszym stopniu skupia się na zawiłościach przed- i porewolucyjnej polityki (chociaż i te aspekty są poruszane z największą rzetelnością), więcej uwagi poświęcając problemom dotykającym przeciętnego Ukraińca.

Piotr Pogorzelski dość szeroko przedstawia obywatelską stronę rewolucji godności, opisując dogłębnie rozmaite środowiska działaczy: od typowych społeczników, przez duchownych, na artystach kończąc. Uderzające przy tym jest całkowite poświęcenie sprawie ludzi najróżniejszych profesji i pochodzących z różnych, czasami zupełnie odmiennych, środowisk. Uważam, że między innymi dzięki tej pozycji możemy spróbować zrozumieć co to znaczy, gdy naród musi przejść przez przyśpieszony kurs dojrzewania do posiadania własnego niezależnego państwa. Historie takie jak ta o zawartej na froncie przyjaźni między weteranem Majdanu a byłym oficerem Wojsk Wewnętrznych MSW mogą być dla nas dobrą lekcją tego, jak można nauczyć się budować mosty ponad ścianami nieporozumień.

Wreszcie, nie można nie wspomnieć o wartości merytorycznej książki „Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach”. Jest ona po pierwsze dobrym lekarstwem na różnego rodzaju fobie związane na przykład ze zdemonizowanym „Prawym Sektorem” – autor rzetelnie i przystępnie stara się wyjaśnić złożonść tej owianej mitem organizacji. Książka jest też dobrym przewodnikiem po rewolucji oraz wojnie na Ukrainie od jej początków w 2013 roku aż do jesieni 2014 – pozbawiona szumu medialnego analiza pozwala na o wiele lepsze zrozumienie opisywanych zdarzeń, niż wyciąganie wniosków wyłącznie z wiedzy bazującej na doniesieniach mediów.

Należy w tym miejscu oddać pokłon Piotrowi Pogorzelskiemu za naprawdę solidną pracę reporterską – każdy rozdział jest nasycony wypowiedziami osób bezpośrednio zaangażowanych w dany aspekt procesów społecznych na Ukrainie. Znajdziemy tam zatem cytaty z działaczy społecznych – zarówno tych czołowych, jak i mniej znanych, duchownych, naukowców, lekarzy wcześniej ratujących życie uczestnikom Majdanu, a teraz służących na froncie i wielu innych... Czyli po prostu usłyszymy głos zwykłych Ukraińców walczących wszystkimi dostępnymi środkami o przyszłość swojego narodu. Niestety, wiecznym mankamentem opisu toczącej się na naszych oczach historii jest to, że książka na ten temat nigdy nie będzie w stu procentach aktualna. Oczywiście, nie można mieć za to żalu do autora.

Eastwestinfo.eu Piotr Furmaniak

(...) Także książka Piotra Pogorzelskiego, wieloletniego korespondenta Polskiego Radia, opisuje rewolucję, ale jest też analizą przemian, które dokonały się w jej wyniku. To opowieść o Ukrainie wczorajszej i dzisiejszej. Jej walorem jest analiza życia politycznego, społecznego, kulturalnego, duchowego. Moim zdaniem to najcenniejsza publikacja o rewolucji godności. Autor definiuje ukraiński nacjonalizm i narodziny ukraińskiego narodu politycznego, przybliża proces narodzin nowych mediów. Odnajdujemy tu portrety duchownych, artystów, społeczników, którzy znaleźli się na Majdanie - wykonali swe zadanie podczas rewolucji, a potem „nie złożyli broni" i dziś biorą udział w odbudowie państwa.

W kontekście wojny w Donbasie Pogorzelski napisał o wszystkim tym, co przemilczał z kolei Paweł Pieniążek w książce poświęconej już tylko Donbasowi (o niej za chwilę). Pogorzelski przedstawia mianowicie historyczny kontekst separatyzmu; tłumaczy też, jak funkcjonują bataliony ochotnicze, pisze o cyberwojnie itd. A dzięki metodologii (podejście problemowo-analitycz-ne) książka Pogorzelskiego zachowuje aktualność, choć rozwój wydarzeń na Wschodzie jest dynamiczny. (...)

TVP Kultura, Tygodnik Powszechny Małgorzata Nocuń 23/2015

Na wschód od Edenu

Dla Ukraińców mitycznym Edenem, wymarzonym rajem, w którym można żyć, jest zachodnia Europa. Marzeniem dla nich, nienowym, jest wyrwanie się spod gospodarczej i mentalnej dominacji Rosji, z którą przez wieki tworzyli jeden organizm. I jak wielu Polaków nie rozumie Rosji, tak wielu nie rozumie Ukraińców, widząc w nich rodaków nie tylko Tarasa Szewczenki, ale i Stefana Bandery, Rinata Achmetowa i Julii Tymoszenko. Wydarzenia na Wschodzie, gdzie toczona jest regularna wojna i strzela się rakietami do pasażerskich samolotów, także nie są w pełni zrozumiałe. Reportaże (właściwie publicystyka reporterów) są bezcennym źródłem wiedzy dla tego, kto chce złapać sens wydarzeń w chwili, gdy zachodzą. A nie ma lepszych dostawców wiedzy niż korespondenci mieszkający na miejscu, głęboko zanurzeni w skomplikowanej nawet dla nich rzeczywistości. Piotr Pogorzelski, dziennikarz Polskiego Radia, jest takim źródłem. Kompetentnym, acz nie kryjącym emocji, obiektywnym, ale zawsze, jako obcokrajowiec, mającym niezbędny dystans.

Autor opowiada o dzisiejszej Ukrainie poprzez losy setek ludzi, z którymi się zetknął i których opinii wysłuchał. Dociera do ekspertów i udziela głosu artystom, duchownym, a także zwykłym Ukraińcom. Jest wiarygodny w przybliżaniu nam sąsiada. Nie sili się na geopolityczne konkluzje, gdyż wie, że na to stać tylko teoretyków, którzy rebelię w Donbasie znają wyłącznie z agencyjnych doniesień. Wątpliwe, że znajdzie się tam wiarygodna charakterystyka ludzi donieckich... Przedziwny melanż zesłańców, kryminalistów, włóczęgów, którym nie zależy na jakichkolwiek reformach, którym wystarczy pełen garnek i wódki pod dostatkiem. Zagłębie Donieckie to zagłębie kryminalne, cytuje autor swych rozmówców, którzy, aby uratować życie, uciekają do Charkowa czy Kijowa. Ponury obraz ponurej rzeczywistości, która - gdy wyrwie się pod kontroli - może położyć się długim cieniem na historii Europy.

Tygodnik Angora Ł. AZIK 17/2015

Naród, który powstaje na naszych oczach

Ci z Was, którzy z zainteresowaniem śledzą sytuację na Ukrainie, będą mogli sięgnąć po reportaż z serca wydarzeń - książkę "Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach" Piotra Pogorzelskiego, korespondenta Polskiego Radia w Kijowie. 21 listopada 2013 r. ukazała się w Polsce moja książka "Barszcz ukraiński". Tego samego dnia w Kijowie rozpoczęła się rewolucja godności. Nagle okazało się, że "Barszcz…" to zdjęcie zrobione dość sennej ludności tuż przed wejściem do ekspresu, który uczynił z niej pełnowartościowe społeczeństwo. I właśnie o tym jest ta książka — opisuję w niej, jak Ukraińcy zmienili się w wyniku rewolucji godności i wojny na wschodzie. (...) W ciągu roku zmieniło się tak wiele, że czuję się, jak gdyby ktoś przewinął przed moimi oczami film z dziesięciu lat życia. Wydarzenia sprzed pół roku wydają się prehistorią. - czytamy we wstępie. Na Ukrainie wrzało od zawsze. Jeszcze przed Majdanem wielu jej mieszkańców podejmowało działania polityczne i społeczne, między innymi w ramach organizacji pozarządowych. Jednak wciąż było ich za mało — prawdziwi aktywiści stanowili niewielki procent nieco sennego społeczeństwa ukraińskiego, liczącego ponad czterdzieści milionów obywateli. Dopiero w czasie rewolucji okazało się, że działacze to nie pojedyncze osoby, a tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy ludzi. Dzięki temu mieszkańcy Ukrainy stali się ukraińskim narodem. Ukraińcy, którzy często gubią się w ocenie historii własnego narodu, mieli do czynienia na Majdanie, a później na wojnie, z dość silnymi zbiorowymi przeżyciami, które mogą stać się podstawą ich samoidentyfikacji — czymś, czym dla Polaków były powstania. Ukraińcy poczuli nagle, że państwo, które właściwie dostali za darmo, w prezencie, jest dla nich czymś cennym, co trzeba bronić przed obcymi, czyli Rosjanami, którzy chcą je sobie — całkowicie lub częściowo — podporządkować - pisze Autor.

wiadomosci24.pl Aga S

Naród, który powstaje NA NASZYCH OCZACH

Na Ukrainie wrzało od zawsze. Jeszcze przed Majdanem wielu jej mieszkańców podejmowało działania polityczne i społeczne, między innymi w ramach organizacji pozarządowych. Jednak stanowili oni niewielki procent nieco sennego społeczeństwa ukraińskiego, liczącego 40 milionów obywateli. Dopiero w czasie rewolucji okazało się, że działacze to nie pojedyncze osoby, a tysiące, a nawet dziesiątki tysięcy ludzi. Dzięki temu mieszkańcy Ukrainy stali się ukraińskim narodem. Co będzie dalej? Co Ukraińcy chcą osiągnąć i czy im się uda? „Ukraina. Niezwykli ludzie w niezwykłych czasach" Piotra Pogorzelskiego z Wydawnictwa Helion to książka o tym, co było przed Majdanem, co jest i będzie po nim, a nade wszystko - o ludziach, którzy w niezwykły sposób zjednoczyli się w walce o nową Ukrainę.

Poznaj Świat 04/2015