Honor. Opowieść ojca, który zabił własną córkę

Recenzje książki: Honor. Opowieść ojca, który zabił własną córkę (1) Poniższe recenzje mogły powstać po przekazaniu recenzentowi darmowego egzemplarza poszczególnych utworów bądź innej zachęty do jej napisania np. zapłaty.

1. Recenzja: trzeci tom

   Recenzja dotyczy produktu: ksiązka drukowana

   Czy recenzja była pomocna:

    TAK  (0)  NIE  (0)

   W cieniu zabytków starożytnej Petry, w blasku złota pustyni Wadi Rum, w słońcu Akaby i w gwarze Ammanu rozgrywają się dramaty jordańskich kobiet. Z materiałów do których dotarła norweska reporterka Lene Wold wynika, że w latach 1995-2014 sto trzydzieści dziewięć kobiet zostało „zastrzelonych, zamęczonych elektrowstrząsami, spalonych, ściętych toporem, ukamienowanych, rozjechanych samochodem albo zmuszonych do wypicia trucizny”. Wszystkie były ofiarami tzw. „mordu honorowego”. Powód zawsze jest podobny: „gwałt, niemoralne prowadzenie się, niewierność, stosowanie makijażu lub zbyt późne powroty do domu”. Były to mordy dokonane przez najbliższych – ojców, matki, braci, synów, którzy według tradycji w ten sposób mogli odzyskać utracony honor („honor zostaje przywrócony, kiedy cała rodzina zwraca się przeciw temu, kto zasłużył na karę”). Lene Wold dociera do serca jednej z takich historii: dwie Jordańskie młode kobiety – Aisza i Maram mają romans. Ich „przypisana nocy” miłość wyrosła w tajemnicy, „wśród nagrobków i zdziczałej trawy” i skrywa się „w mrokach cmentarzy i parków”. Sekret związku dwóch kobiet zdradza rodzinie siostra jednej z nich – obie tym samym wydają na siebie wyrok, bo choć żyją nadzieją na „wybaczenie”, to jednocześnie świadome są okrutnych konsekwencji i nieuchronności dalszych zdarzeń. Aisza ginie zastrzelona z ręki własnego ojca. Podobny los miał spotkać jej siostrę Aminę. Potwornie okaleczona lecz cudem ocalała dziewczyna, zgodnie z jordańskim prawem, społecznym przyzwoleniem i tradycją, zostaje uwięziona na kilkanaście lat. Oficjalnie – w celu jej ochrony przed zemstą rodziny („osadzamy kobiety w więzieniu, aby zapobiec działaniom przestępczym”). W ten sposób karę a wraz z nią poczucie winy przerzuca się na ofiarę, odbierając jej prawa a przede wszystkim poczucie godności. Zamknięte „nie prowokują działań przestępczych”, zamknięte, by nie zostały zabite. „Honor” to lektura wstrząsająca a zarazem trudna, bo zaznajomieni z naturą tych zbrodni i przeświadczeni, często bardzo słusznie, o swoich racjach skłonni jesteśmy do osądzenia i wydania „wyroku” bez wysłuchania wszystkich stron. Lene Wold wnikając mocno w jordańską kulturę, poszukuje jednak istoty problemu i trudnych odpowiedzi na pytania: jak i czym „usprawiedliwić” a może bardziej „wytłumaczyć” można morderstwa dokonywane w imię honoru i jaka jest, choćby najbardziej pokrętna, „logika” tych zabójstw („jeśli kobieta traci swoją cześć, jest zgubiona na zawsze, podczas gdy męski honor zawsze może być odzyskany”)? Odpowiedzi szuka przede wszystkim wśród sprawców. Dociera do ojca sióstr – Rahmana, by zadać mu pytanie: „co sprawia, że ojciec może chcieć zabić własne dzieci” („pragnę go zrozumieć, znaleźć jakieś wytłumaczenie, co niekoniecznie oznacza usprawiedliwienie tego, co zrobił”)? To głównie z jego opowieści utkana jest ta historia. Rahman wychowywał się we względnie postępowej rodzinie i sam w dorosłym życiu uważa się za „trochę nowocześniejszego”, widział „problemy wynikające z krzyżowania się tradycji i nowoczesności” i był „zwolennikiem większej swobody, zachodnich wartości, wolał, żeby dzieci same o sobie decydowały”. W swojej opowieści przekonuje jednocześnie, że „honor zawsze oznacza zbiorową odpowiedzialność i miłość”, że wspólnota jest ważniejsza niż jednostka a „honor nie leży w samym zabójstwie, tylko w tym, że rodzina jest zdolna zareagować”. „Kiedy ktoś narusza czyjś honor, sam stawia się poza wspólnotą” słyszymy z ust Rahmana, który w reportażu Lene Wold jest zarówno sprawcą okrutnych zbrodni (zabójstwo córki nie jest jedynym, które popełnił) jak i ofiarą, od dzieciństwa wychowaną w kulturze „honoru”. „To są źli ludzie (…) niszczą, co w tobie jest dobrego, zanim jeszcze zdążysz dorosnąć” – wyznaje. Mimo deklaracji o swojej „nowoczesności” Rahman ulega sile okrutnej tradycji i presji społeczności. Drugą osobą od której dowiadujemy się najwięcej o przebiegu tragedii jest okaleczona lecz ocalała Amina, żyjąca w ukryciu gdzieś na pustyni. To jej historię Lene Wold fabularyzuje wkładając w nią największy ładunek emocji – mieszanki żalu, rozpaczy, poczucia winy, rozczarowania i strachu. Reporterka sporo miejsca poświęca również skorumpowanemu i stronniczemu systemowi prawnemu Jordanii, który „konserwuje kontrowersyjne postawy, nie ponosząc za to odpowiedzialności”. I choć dostrzega próby zmiany tego prawa (często pod wpływem międzynarodowej presji) to jednak zdaje sobie sprawę, że często zmiany te są pozorne i nadal dopuszczają dowolność interpretacji prawa. W rozmowach z imamem próbuje natomiast dociec czy i na ile zabójstwa honorowe zakorzenione są w Koranie (jordański mufti wydał fatwę zakazującą zabójstw honorowych). Lene Wold nie prowadziła dziennikarskiego śledztwa i nie była też w stanie obiektywnie stanąć „obok” tej historii. Przeciwnie – emocjonalnie weszła w sam jej środek nie pozbawiając nikogo prawa do głosu i pokazując złożoność kultury, religii, przekonań i systemów prawnych. W swoim reportażu wiele ważnych pytań zadała ze świadomością, że odpowiedź na nie i zrozumienie czym jest wewnętrznie sprzeczne „zabójstwo honorowe” zajmie jej całe życie. Gdy mówimy o zabójstwach honorowych – pisze Lene Wold – „zwykle kobiety przedstawia się jako ofiary, mężczyzn jako potwory, islam zaś jako przyczynę. Teraz już wiem, że to z gruntu fałszywe rozumienie zjawiska o bardzo złożonej naturze, w którym chodzi o wiele innych spraw. Bo mord honorowy nie ma nic wspólnego z szariatem, Koranem czy islamem. Tu chodzi o kulturę stawiającą honor ponad życie. Którą możemy zakwestionować i zmienić”. Dostrzega też fakt, że „skoro praktyki te nie są zakorzenione w Koranie, to zawsze jest nadzieja na odmianę”. I to są być może jedyne, jasne promyki nadziei płynące z tej wstrząsającej opowieści.